Czym jest matcha? Zielona herbata w proszku, która podbija świat!
Japończycy poznali i pokochali ją tysiące lat temu. Teraz staje się coraz bardziej popularna także w innych częściach świata. Choć specjalizujemy się w temacie południowoamerykańskiej yerba mate, dziś przyjrzymy się wyjątkowej odmianie zielonej herbaty. Matcha – co to takiego, czym się wyróżnia i czy może być konkurencją dla yerby? Sprawdźmy to!
Spis treści:
- Herbata matcha – co to takiego?
- Matcha w historii i kulturze Japonii
- Rodzaje matchy i jej smak
- Właściwości i działanie matchy
- Matcha – jak ją zrobić?
- Matcha czy yerba mate – co wybrać?
Matcha – wyjątkowa herbata w proszku
Herbata jest jednym z najczęściej spożywanych napojów na całym świecie, zaraz po wodzie. Szacuje się, że istnieje około 1500 odmian herbaty – wszystkie pochodzą od jednej rośliny, o łacińskiej nazwie Camellia sinensis. Różnice w smaku, aromacie, kolorze liści i powstającego z nich naparu oraz właściwości, jakie wykazują, wynikają ze sposobu uprawy, obróbki i stopnia utlenienia. Jednym z najpopularniejszych gatunków jest herbata zielona, a wśród jej odmian szczególnie wyróżnia się matcha.
Magiczny, zielony proszek – matcha. Co to takiego?
Matcha to sproszkowana zielona herbata, przygotowywana z najwyższej jakości liści herbaty typu tencha. W odróżnieniu od klasycznych odmian zielonej herbaty, które dopiero po zaparzeniu ujawniają swoją moc, w przypadku matchy spożywamy cały liść, w formie drobnego proszku. Dzięki temu dostarczamy organizmowi znacznie więcej cennych składników odżywczych.
Drobniutki, jaskrawozielony proszek zawiera duże ilości chlorofilu, kofeiny, l-teaniny, aminokwasów, a także przeciwutleniaczy znanych jako katechiny (w tym EGCG – galusan epigallokatechiny). To właśnie one sprawiają, że matcha słynie zarówno z właściwości pobudzających, jak i relaksujących.
Matcha ma kremową teksturę i intensywny, roślinno-umami smak, dzięki czemu cieszy się ogromną popularnością zarówno w formie tradycyjnego naparu, jak i w rozmaitych przepisach – wykorzystywana jest do przygotowania takich przysmaków jak matcha latte, lody czy desery.
Jak powstaje matcha?
Proces produkcji matchy jest bardzo precyzyjny i wymaga nie tylko odpowiedniej technologii, ale także staranności oraz poszanowania tradycji. Oto jak wygląda proces wytwarzania tej wyjątkowej zielonej herbaty:
Jak powstaje matcha?
- 1️⃣ Uprawa pod osłoną:
Na około 3-4 tygodnie przed zbiorem, krzewy herbaciane są zacieniane przy użyciu bambusowych mat. Ograniczenie dostępu światła słonecznego zwiększa zawartość chlorofilu i aminokwasów w liściach, co wpływa pozytywnie na kolor, smak i wartość odżywczą herbaty.
- 2️⃣ Zbiór i selekcja:
Zbierane są tylko najmłodsze, delikatne liście, po czym następuje ich staranna selekcja. Usuwa się łodyżki i twardsze części rośliny, by uzyskać jak najbardziej aksamitny proszek.
- 3️⃣ Parzenie i suszenie:
Tuż po zbiorze liście są poddawane działaniu pary wodnej, co zatrzymuje proces oksydacji (fermentacji) i pozwala zachować intensywnie zielony kolor oraz delikatny smak. „Ugotowane” na parze liście są szybko suszone. Na tym etapie herbata nazywana jest tencha – to baza do produkcji matchy.
- 4️⃣ Mielenie:
Po usunięciu nerwów i żyłek z liści, suszona tencha jest mielona na drobny proszek za pomocą tradycyjnych kamiennych żaren z granitu. Proces ten jest powolny (ok. 30-60 g/h), aby nie przegrzać liści i zachować jakość składników.
Efekt? Aksamitny, intensywnie zielony proszek o jedwabistej konsystencji – 100% naturalna esencja zielonej herbaty. Gotowy do przygotowania napoju, wypieków lub zdrowych dodatków do diety. Dzięki temu wyjątkowemu procesowi produkcji matcha wyróżnia się w świecie herbat nie tylko swoim wyglądem, ale także właściwościami i smakiem. To właśnie dlatego znalazła szczególne miejsce w kulturze Japonii i stała się ważnym elementem codziennego rytuału – o czym przeczytasz w dalszej części wpisu.
Matcha w historii i kulturze Japonii
Choć współcześnie matcha kojarzy się głównie z Japonią, jej korzenie sięgają starożytnych Chin. Jako pierwsi sproszkowanej herbaty zaczęli używać chińscy mnisi buddyjscy – już w I wieku naszej ery opracowali metodę obróbki zielonej herbaty, polegającą na prażeniu, a następnie mieleniu liści i formowaniu tak powstałego proszku w kostki. Znacznie ułatwiało to przechowywanie, transport i handel herbatą. Sproszkowaną zieloną herbatę pili podczas medytacji – napój ten zyskał dużą popularność w kręgu duchownych, głównie dzięki swoim właściwościom: poprawiał koncentrację i wspierał uważność w czasie długich godzin medytacji.
Zielona matcha – jak trafiła do Japonii?
Na początku XII wieku buddyjscy mnisi opracowali zasady ceremonii parzenia herbaty, a pod koniec tego samego tysiąclecia sprowadzili sproszkowaną zieloną herbatę wraz z kodeksem jej parzenia do Japonii, gdzie napój bardzo szybko zyskał status niemal świętości. Matcha podbiła serca Japończyków. Od samego początku zwyczaj picia herbaty był związany z klasztorami i rytuałami zen, jednak z czasem trafił też do dworu cesarskiego i zamożniejszych warstw społeczeństwa.
Ceremonia parzenia herbaty, nazywana w języku japońskim cha-no-yu (dosłownie: „gorąca woda na herbatę"), ma w Kraju Kwitnącej Wiśni wymiar społeczny i filozoficzny. Początkowo łączono ją z medytacją, później stała się elementem wystawnych przyjęć organizowanych przez najważniejszych ludzi w społeczeństwie. Wreszcie ceremonia parzenia herbaty została maksymalnie uproszczona. Cechuje się stoicką wręcz prostotą i spokojem, w duchu filozofii zen. Odrzucono wszystkie zbędne elementy w postaci bogatych dekoracji, kosztownych utensyliów i hucznego biesiadowania. Dziś rytuał parzenia herbaty to okazja do spotkania, pogłębienia erudycji i podtrzymania tradycji – to sztuka gościnności, duchowej harmonii i estetyki.
Podczas ceremonii bardzo ważne jest trzymanie się ściśle określonych zasad. Istotne jest miejsce, w którym się odbywa, otoczenie budynku i wystrój w jego wnętrzu. Ważne są stroje, gesty, muzyka, tematy rozmów i potrawy, które towarzyszą parzeniu i piciu herbaty. Do parzenia matchy używa się specjalnych narzędzi, wśród których podstawą jest chawan, czyli niewielka czarka, w której przyrządza się herbatę i chasen – bambusowa miotełka, służąca do „roztrzepania” herbaty w naczynku.
👉 Więcej na temat tradycyjnej sztuki parzenia herbaty matcha przeczytasz na naszym blogu: Sztuka ceremonii herbacianej. Jakie akcesoria są potrzebne do parzenia matchy?
Rodzaje matchy i jej smak – co warto wiedzieć przed zakupem?
Jeśli próbujesz matchy po raz pierwszy, możesz się zaskoczyć – jej smak znacznie różni się od klasycznej herbaty! Jak smakuje matcha? Przypomina zieloną herbatę, ale jest bardziej intensywna i wyrazista, wielowymiarowa i niejednoznaczna. Napar przygotowany ze sproszkowanej herbaty matcha jest:
- intensywny i pełen głębi – gęsty, niemal kremowy,
- roślinny – wyczuwalne są nuty trawiaste, szpinakowe,
- ziemisty – subtelna goryczka, charakterystyczna dla zielonych herbat,
- morski – niektóre odmiany pachną jak świeże algi lub glony nori,
- umami – charakterystyczne, aksamitne zakończenie smaku, które trudno opisać, ale łatwo pokochać!
Wysokiej jakości matcha nie powinna być cierpka. Jej smak powinien być zrównoważony, słodkawy i gładki. Z każdą czarką możesz odkrywać inne nuty – tak jak w przypadku dobrego wina lub kawy specialty.
Trzy rodzaje zielonej herbaty matcha
Wybór odpowiedniej matchy nie zawsze jest prosty – zwłaszcza dla osób, które dopiero rozpoczynają swoją przygodę z tą herbatą. Na rynku dostępnych jest kilka rodzajów matchy, różniących się jakością, barwą proszku, smakiem, zastosowaniem i ceną. Poznaj najważniejsze typy i dowiedz się, czym się różnią:
Matcha ceremonialna — najwyższa jakość
To najczystsza i najbardziej luksusowa forma matchy. Pochodzi z pierwszego, wiosennego zbioru, zawiera tylko najdelikatniejsze listki. Ma intensywnie zielony kolor, aksamitną teksturę i złożony, słodkawy smak z wyraźnym umami. Nie jest gorzka – wręcz przeciwnie, posiada naturalną miękkość i „trawiastość”, która koi zmysły.
- ✔️ bardzo drobno mielona — przypomina zielony puder,
- ✔️ niskogoryczkowa, słodkawa i gładka w smaku,
- ✔️ intensywnie zielona — wyraźnie jaśniejsza niż inne typy.
🎯 Dla kogo? Dla koneserów, miłośników tradycyjnej ceremonii herbacianej, osób szukających autentycznych doznań smakowych.
Matcha tradycyjna/codzienna – uniwersalna klasyka
To kategoria mieszcząca się pomiędzy matchą kulinarną a ceremonialną – doskonała na co dzień. Plasuje się nieco niżej pod względem selekcji liści, ale wciąż jest bardzo dobra jakościowo. Ma nieco ciemniejszy kolor, delikatną goryczkę i łagodniejsze umami.
- ✔️ można parzyć ją tradycyjnie lub z mlekiem (np. matcha latte),
- ✔️ działa pobudzająco, a jednocześnie relaksująco,
- ✔️ bardziej przystępna cenowo niż matcha ceremonialna.
🎯 Dla kogo? Dla osób początkujących lub szukających jakościowej matchy w codziennej wersji.
Matcha kulinarna – idealna do gotowania i wypieków
Najbardziej przystępna cenowo, a zarazem najczęściej spotykana w kuchni. Powstaje z liści niższej jakości, często z drugiego lub trzeciego zbioru. Ma ciemniejszy kolor, bardziej wytrawny i gorzki smak, przez co świetnie nadaje się jako składnik i naturalny barwnik do potraw – ale niekoniecznie do parzenia solo.
- ✔️ używana w wypiekach, lodach, smoothie, makaronach (np. soba),
- ✔️ również dobrze sprawdza się do przygotowania matcha latte z dodatkiem słodzika lub mleka,
- ✔️ nie zaleca się jej do tradycyjnej ceremonii picia matchy – brak jej delikatności i odpowiedniej struktury.
🎯 Dla kogo? Dla miłośników kulinarnych eksperymentów, osób szukających oryginalnych składników do gotowania, deserów i słodkich wypieków.
🚀 Szukasz dobrej jakości herbaty matcha? Sprawdź dwie propozycje dostępne w sklepie PoYerbani.pl:
- Organiczna matcha Mary Rose – dobra opcja dla początkujących. To matcha z certyfikatem BIO, pochodząca z Japonii – idealna do codziennego użytku, smoothie i wypieków.
- Tradycyjna matcha Mary Rose – świetna jakość w rozsądnej cenie. Delikatna goryczka, dobra do latte lub tradycyjnego parzenia. Doskonała do codziennego stosowania.
Nie wiesz, którą wybrać? Przetestuj obydwie i sprawdź, która najlepiej trafia w Twój gust – matcha to świat doznań, który warto odkrywać krok po kroku!
Najzdrowsza odmiana zielonej herbaty. Matcha – jakie ma właściwości?
Chociaż matcha jest jedną z odmian zielonej herbaty, to zdecydowanie wyróżnia się na tle innych jej rodzajów. Jest bardzo bogata w wartościowe składniki – badania naukowe dowiodły, że jest ich więcej niż w innych gatunkach herbaty. To zasługa wyjątkowego sposobu produkcji – parząc matchę, pijemy cały sproszkowany liść herbaty, a nie esencję liści.
Matcha zawiera dużą ilość przeciwutleniaczy, które zwalczają wolne rodniki, a tym samym przyczyniają się do zmniejszenia stresu oksydacyjnego, spowolnienia procesu starzenia się organizmu i powstawania komórek nowotworowych. Zawarte w matchy katechiny, kwasy fenolowe i inne polifenole wykazują również działanie przeciwzapalne i kardioprotekcyjne, a także przyczyniają się do obniżenia poziomu glukozy we krwi, rozjaśniają umysł i poprawiają funkcje poznawcze. Sproszkowana zielona herbata zawiera kofeinę, na dodatek jest jej więcej niż w kawie! Matcha wykazuje więc właściwości pobudzające, wspomaga koncentrację i usuwa uczucie zmęczenia. Jej działanie różni się jednak od działania kawy – oprócz kofeiny, matcha zawiera l-teaninę, która wspiera pracę mózgu, redukuje stres i pomaga się zrelaksować. L-teanina łagodzi zatem działanie kofeiny, sprawia, że efekt pobudzenia jest mniej gwałtowny i bardziej harmonijny. Matcha to także bogate źródło witaminy E, która jest silnym przeciwutleniaczem i witaminy C, która wspiera pracę układu immunologicznego organizmu. Regularne picie matchy doskonale wpływa na kondycję organizmu i samopoczucie!
📌 Co zawiera matcha? W skrócie:
- ✔️ Przeciwutleniacze (katechiny, EGCG) – zwalczają wolne rodniki, spowalniają proces starzenia, chronią komórki przed uszkodzeniem.
- ✔️ Kofeina – poprawia koncentrację i zapewnia naturalny zastrzyk energii (bez nagłego „zjazdu” jak przy kawie).
- ✔️ L-teanina – ma działanie uspokajające, wspiera pracę mózgu, łagodzi efekt pobudzający kofeiny.
- ✔️ Witamina C – wzmacnia odporność, ułatwia przyswajanie żelaza, działa przeciwzapalnie.
- ✔️ Witamina E – silny antyoksydant wspomagający kondycję skóry i naczyń krwionośnych.
💡 Czy wiesz, że... Jedna porcja matchy może zawierać nawet trzy razy więcej antyoksydantów niż tradycyjna zielona herbata? To prawdziwa bomba zdrowia w każdym łyku!
Jak działa matcha?
- Dodaje energii – dzięki kofeinie i l-teaninie działa łagodnie, ale długo i stabilnie.
- Poprawia koncentrację i pamięć – wspiera funkcje poznawcze.
- Wspomaga metabolizm – jest ceniona przez osoby aktywne fizycznie.
- Wzmacnia odporność – dzięki zawartości witamin i antyoksydantów.
- Chroni serce i naczynia – wykazuje działanie przeciwzapalne i kardioprotekcyjne.
Herbata matcha – czy są jakieś przeciwwskazania?
Jak to się mówi – co za dużo, to niezdrowo. Matcha sama w sobie nie jest szkodliwa i nie wywołuje skutków ubocznych, to naturalny i wartościowy napój, ale – jak każdy produkt zawierający kofeinę – nie powinna być spożywana w nadmiarze. Spożywanie kofeiny w nadmiernych ilościach może powodować rozdrażnienie, bezsenność czy zbyt silne pobudzenie. Zwykle jedna do dwóch porcji matchy dziennie w zupełności wystarczy, by skorzystać z jej dobroczynnych właściwości, ale niektóre osoby powinny unikać napojów z zawierających kofeinę, m.in.: kobiety w ciąży i karmiące piersią, małe dzieci i osoby cierpiące na choroby serca. Ostrożne w piciu matchy powinny być także osoby cierpiące na anemię – zielona herbata może zaburzać przyswajanie żelaza.
W rozsądnych ilościach matcha to Twój sprzymierzeniec – wspiera ciało i umysł w naturalny sposób. Jej efekt to nie tylko pobudzenie, ale również harmonia i uważność – zgodnie z filozofią zen, z której się wywodzi.
Matcha – jak zrobić ją w „domowych” warunkach?
Jak wspomnieliśmy na początku wpisu, matcha jest elementem japońskiej tradycji i kultury – przygotowuje się ją i pije według ściśle określonych zasad ceremonii, z użyciem specjalnych akcesoriów. Wiadomo, że przygotowując ją w domu, nie ubierzesz ceremonialnego kimono i nie będziesz pić herbaty, siedząc na tradycyjnym tatami. Jeśli zależy Ci na zachowaniu choć odrobiny tradycji, możesz zaopatrzyć się w specjalną czarkę i miotełkę – matchawan i chasen (dostępne na przykład w tym zestawie) – jednak również bez nich możliwe jest przygotowanie pysznego i wartościowego naparu!
Jak zaparzyć matchę? Trzy proste kroki!
- 1️⃣ Do czarki matchawan (lub filiżanki) wsyp 1-2 łyżeczki matchy (ok. 1-2 g). Zalej sproszkowaną herbatę około 70-100 ml gorącej wody o temperaturze 70-80°C – nie wrzątkiem!
- 2️⃣ Intensywnie ubijaj matchę bambusową miotełką chasen, wykonując ruchy „M” lub „W”, aż do uzyskania spienionej konsystencji. Jeśli nie posiadasz miotełki, możesz użyć spieniacza do mleka lub widelczyka.
- 3️⃣ Dolej wodę według uznania lub uzupełnij napar mlekiem, tworząc pyszne, kremowe matcha latte.
Matcha a yerba. Co wybrać?
Choć yerba mate i matcha pochodzą z różnych zakątków świata i powstają z zupełnie innych roślin, mają ze sobą naprawdę sporo wspólnego: działają pobudzająco, są bogate w przeciwutleniacze i stanowią ciekawą, naturalną alternatywę dla kawy.
W czym zatem się różnią i jak zdecydować, który napój będzie dla Ciebie lepszy? Sprawdź nasze krótkie porównanie!
Choć zdecydowanie różnią się formą i wrażeniami smakowymi, to w gruncie rzeczy matcha i yerba mate mają podobne zalety, dlatego wybór pomiędzy jednym a drugim napojem może być trudny. Matcha może być dobrym rozwiązaniem dla osób ceniących łagodniejsze smaki i formy pobudzenia. Yerba mate to natomiast świetna opcja dla tych, którzy szukają intensywniejszego „kopa” energii i lubią goryczkę oraz ziołowe nuty. Najlepsze rozwiązanie? Spróbuj obu i sprawdź, która opcja bardziej pasuje do Ciebie!
Niezależnie od tego, co wybierzesz, zyskujesz: naturalną energię, bogactwo antyoksydantów i element własnego rytuału. Tak matcha, jak i yerba mate to nie tylko pobudzające napoje – to rytuały, które mogą zmienić codzienność na lepsze!
🔎 Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Masz wątpliwości dotyczące przygotowania i picia herbaty matcha? Oto odpowiedzi na pytania, które najczęściej zadają nasi klienci:
Tak – w przeliczeniu na gram, matcha może zawierać nawet więcej kofeiny niż kawa (25-175 mg/g vs. ok. 80-120 mg/g w 100 ml kawy). Jednak ze względu na obecność l-teaniny, pobudzenie po matchy jest łagodniejsze, bardziej harmonijne i dłużej się utrzymuje.
Oczywiście! Zimna matcha, np. w formie iced matcha latte lub matcha lemonade, to pyszny, orzeźwiający napój – szczególnie latem. Wystarczy wymieszać matchę w niewielkiej ilości ciepłej wody, a następnie uzupełnić zimną wodą lub mlekiem i dodać kostki lodu.
Tak! Matcha kulinarna świetnie sprawdza się jako naturalny barwnik i dodatek smakowy do dań – ciast, lodów, smoothie, makaronów czy serników. Nadaje im roślinny smak i atrakcyjny, zielony kolor.
Matcha jest bardzo wrażliwa na światło, wilgoć i powietrze. Najlepsze warunki przechowywania to:
- W szczelnym opakowaniu (np. puszce lub słoiku),
- W chłodnym, ciemnym miejscu – można w lodówce,
- Z dala od innych silnych zapachów (np. przypraw).
Zaleca się spożycie matchy w ciągu 1-2 miesięcy od otwarcia opakowania dla zachowania świeżości i wartości.
Źródła informacji:
- Wikipedia: Matcha, Yerba mate, Japońska ceremonia picia herbaty.
- J. Kochman, K. Jakubczyk, J. Antoniewicz, H. Mruk, K. Janda, Health Benefits and Chemical Composition of Matcha Green Tea: A Review, Catechins in Human Health, 2020.
- T. Koláčková, K. Kolofiková, I. Sytařová, L. Snopek, D. Sumczynski, J. Orsavová, Matcha Tea: Analysis of Nutritional Composition, Phenolics and Antioxidant Activity, Plant Foods for Human Nutrition, 2020.
- D. H. Markowicz Bastos, D. Moura de Oliveira, R. Lobato, T. Matsumoto, P. de Oliveira Carvalho, M. Lima Ribeiro, Yerba maté: Pharmacological Properties, Research and Biotechnology, Medicinal and Aromatic Plant Science and Biotechnology, 2007.
- C. I. Heck, E. G. De Mejia, Yerba Mate Tea (Ilex paraguariensis): A Comprehensive Review on Chemistry, Health Implications, and Technological Considerations, Journal of Food Science, 2007.
- Standard Tables of Food Composition in Japan - 2015 - (Seventh Revised Edition), fao.org, 2022.
- E. Kowalska, Matcha. Kofeina, katechiny i inne składniki popularnego napoju, dietetycy. org, 2022.
Autor:
Marcin (CZŁOWIEK OD WSZYSTKIEGO)
Marcin to najdziwniejszy typ w naszym PoYerbanym teamie. Twierdzi, że nie lubi yerba mate i sami zastanawiamy się, jak do nas trafił, ale ostatnio przyłapaliśmy go jak ukradkiem popijał Verde Mate na magazynie i najwyraźniej mu posmakowało. Czasem pisze o yerbie (jak go zmusimy), ale zdecydowanie czuje się jak ryba w wodzie we wszystkich innych tematach – od herbaty i kawy po ciekawostki związane ze zdrowym stylem życia.
